Hiếu Chân/Người Việt
Bộ Tư Pháp Hoa Kỳ mới đây buộc tội bốn công ty hóa chất Trung Quốc cung cấp “tiền chất ma túy” cho băng Sinaloa của Mexico chế biến thành chất gây nghiện tổng hợp fentanyl bán lậu vào thị trường Mỹ, gây ra cái chết của hàng ngàn thanh niên. Bộ Ngoại Giao Trung Quốc ngay lập tức tố cáo Mỹ bắt giữ bất hợp pháp các công dân của họ và sử dụng Trung Quốc làm vật tế thần cho cuộc khủng hoảng ma túy. Trong cuộc đối đầu Mỹ-Trung, ma túy đã trở thành điểm nóng mới.
Fentanyl là loại ma túy được tổng hợp từ hóa chất chứ không tinh chế từ thực vật như heroine hoặc cocaine. Theo Trung Tâm Kiểm Soát và Phòng Bệnh (CDC), fentanyl có tác dụng gây nghiện mạnh gấp 50 lần heroin, hơn 100 lần morphine, và đôi khi được thêm vào cocaine hoặc heroin mà người mua không hay biết. Trên thị trường bất hợp pháp, fentanyl thường được bán lén lút dưới tên viên Apache, Dance Fever, Friend, Goodfellas, Jackpot, Murder 8, hoặc Tango & Cash.
Fentanyl từ Trung Quốc đến Hoa Kỳ bắt đầu năm 2012. Sau khi chính phủ Mỹ gây áp lực buộc Trung Quốc phải quản lý loại thuốc này vào năm 2019, các công ty hóa chất Trung Quốc đã chuyển sang sản xuất nguyên liệu thô, gọi là các “tiền chất” (precursor), cung cấp cho các băng đảng pha chế nó thành fentanyl. Người mua phần lớn là các băng đảng như Sinaloa của trùm ma túy El Chapo ở Mexico, nguồn cung cấp chính fentanyl cho thị trường Mỹ.
Theo CDC, fentanyl là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong cho người Mỹ từ 18 đến 45 tuổi, năm ngoái có 110,000 ca tử vong do dùng fentanyl quá liều. Tại thành phố New York, tình trạng dùng fentanyl quá liều đã tăng vọt, với 2,668 ca tử vong năm 2021, tăng 78% so với năm 2019. Bà Anne Milgram, giám đốc Cơ Quan Phòng Chống Ma Túy (DEA), gọi fentanyl là “mối đe dọa lớn nhất đối với người Mỹ hiện nay.”
Tại Orange County, California, lượng fentanyl bị bắt giữ tăng với cấp số nhân. Nhật báo The Los Angeles Times cho biết, vào năm 2016 cơ quan công lực Orange County thu được chưa đầy 1 pound fentanyl, con số đó tăng lên 22 pound năm 2017, 44 pound năm 2018, và hơn 100 pound năm 2019. Số người chết vì fentanyl ở Orange County cũng tăng tương ứng, 14 người năm 2014, lên 93 người năm 2018. Khắp California, năm 2014 có 104 người chết, tăng lên 743 người năm 2018, theo dữ liệu của Bộ Y Tế tiểu bang.
Số người chết ngày càng tăng buộc Washington phải có biện pháp giải quyết.
***
Trong phiên tòa tại New York hôm Thứ Sáu tuần trước, các công tố viên buộc tội bốn công ty hóa chất Trung Quốc, gồm Hubei Amarvel Biotech, Anhui Rencheng Technology, Anhui Moker New Material Technology, và Hefei GSK Trade. Tám nhân viên cấp cao của bốn công ty này cũng bị buộc tội, trong đó có hai giám đốc điều hành người Trung Quốc là Qingzhou Wang và Yiyi Chen, làm việc cho Amarvel Biotech, bị bắt tại quần đảo Fiji hôm 8 Tháng Sáu. Họ bị dẫn độ về Hawaii giam giữ và bị truy tố trước tòa khu vực Nam New York hồi cuối tuần. Sáu bị cáo khác vẫn còn tại đào.
Ngoài việc cung cấp tiền chất ma túy cho các băng đảng Mexico, công ty Hubei Amarvel Biotech, hai bị cáo Wang và Chen còn bị buộc tội buôn lậu hơn 200 kg tiền chất ma túy vào Hoa Kỳ, lượng hóa chất đủ để giết chết 25 triệu người Mỹ, theo Bộ Tư Pháp.
Phiên tòa và các cáo trạng được công bố hôm Thứ Sáu tại New York là vụ truy tố đầu tiên trong chiến lược của DEA nhằm giải quyết tai họa fentanyl ở mọi giai đoạn của chuỗi cung ứng. Trong cuộc họp báo về vụ án, Bộ Trưởng Tư Pháp Merrick Garland nói các công ty Trung Quốc đã quảng cáo tiền chất ma túy trên Internet, chúng được đóng gói giống thức ăn cho chó, các loại hạt hoặc dầu động cơ. Công ty công nghệ sinh học Hubei Amarvel có trụ sở tại Vũ Hán đã đi xa đến mức bảo đảm “vận chuyển bí mật 100%” và họ đã cung cấp bằng chứng về thành công của họ bằng cách đăng lên trang web ảnh chụp màn hình xác nhận hàng đã được vận chuyển an toàn đến Culiacan, Mexico, nơi đặt cơ sở hoạt động của băng đảng Sinaloa, ông Garland cho biết thêm.
Bộ Ngoại Giao Trung Quốc phủ nhận các cáo buộc, nói rằng phiên tòa đã “xói mòn trầm trọng nền tảng hợp tác chống ma túy giữa Trung Quốc và Mỹ,” đồng thời “thúc giục Hoa Kỳ trả tự do cho những công dân Trung Quốc bị bắt giữ bất hợp pháp.” Trong một thông báo mà hãng tin AFP dẫn lại, Bộ Ngoại Giao Trung Quốc tố ngược lại vụ án ở Mỹ là “hoàn toàn bất hợp pháp và phá hoại trầm trọng quyền con người căn bản của công dân Trung Quốc, công ty Trung Quốc…,” là “ví dụ tiêu biểu về sự bắt giữ tùy tiện và đơn phương trừng phạt” của chính phủ Mỹ mà Trung Quốc kịch liệt chống lại.
***
Cùng với các vấn đề Đài Loan, Ukraine, công nghệ bán dẫn… fentanyl từ lâu đã trở thành một điểm nóng gây căng thẳng cho mối quan hệ Mỹ-Trung. Ngay từ thời Tổng Thống Barack Obama, Ủy Ban Xem Xét Kinh Tế và An Ninh Mỹ-Trung (US-China Economic and Security Review Commission) đã kết luận Trung Quốc là nguồn cung cấp fentanyl lớn nhất cho thị trường Mỹ và yêu cầu Washington có cơ chế hợp tác với Bắc Kinh để giải quyết vấn đề. Sang thời Tổng Thống Donald Trump, dòng chảy fentanyl từ Trung Quốc sang Mỹ có giảm xuống do Bắc Kinh đưa fentanyl vào danh sách chất cấm để quản lý và trừng phạt nặng những kẻ buôn bán bất hợp pháp dưới áp lực thương mại của chính quyền Trump.
Nhưng tình hình lại thay đổi dưới thời Tổng Thống Joe Biden. Nhân chuyến thăm Đài Loan của Dân Biểu Nancy Pelosi, chủ tịch Hạ Viện Mỹ, hồi Tháng Tám năm ngoái, Trung Quốc đơn phương chấm dứt sự hợp tác kiểm soát chất cấm, cắt đường dây liên lạc giữa cơ quan chống ma túy giữa hai bên. Dòng chảy fentanyl vào Mỹ lại rộ lên, kể cả buôn lậu trực tiếp và đi qua các băng đảng ma túy Mexico.
Tình hình căng thẳng tới mức trong chuyến thăm Bắc Kinh hôm 16 Tháng Sáu, Ngoại Trưởng Antony Blinken đã phải đặt vấn đề phối hợp kiểm soát ma túy với ông Tập Cận Bình, nhà lãnh đạo tối cao nước này, dù Trung Quốc luôn lập luận ma túy là “vấn đề riêng của người Mỹ” mà Bắc Kinh không can dự.
Vụ bắt giữ và truy tố các công ty Trung Quốc trước tòa án New York được lên kế hoạch từ lâu trước chuyến đi Bắc Kinh của Ngoại Trưởng Blinken. Và với phản ứng của Trung Quốc như nêu trên, khó mà hy vọng Bắc Kinh sẽ thực tâm hợp tác với Washington để giải quyết một tệ nạn đang làm điêu đứng cả xã hội Mỹ.
***
Trung Quốc có lẽ là nước hiểu rõ nhất tác hại của ma túy đối với an ninh quốc gia. Các cuộc chiến tranh nha phiến mà đế quốc Anh phát động chống lại nước Trung Hoa dưới triều đại Mãn Thanh giữa thế kỷ 19, mở đầu một “thế kỷ ô nhục” trong lịch sử Trung Quốc, để lại những vết hằn đau đớn trong ký ức dân tộc Trung Hoa. Trong quyết tâm phục hồi thời vinh quang xưa cũ của Trung Quốc, ông Tập Cận Bình không loại trừ việc sử dụng vũ khí của đối thủ, dùng chất ma túy làm bại hoại các dân tộc mà Trung Quốc coi là cừu địch.
Ngoài Mỹ, Trung Quốc cũng đã biến Việt Nam thành đầu mối bào chế và cung cấp fentanyl cho người Việt, góp phần tạo ra vô số tệ nạn giết người cướp của ở trong nước. Truyền thông quốc nội cho biết, hồi Tháng Chín, 2019, Công An Việt Nam phát hiện một đường dây ma túy “cực lớn,” phá hai kho hóa chất dùng để chế biến ma túy tại phường Bùi Thị Xuân, thành phố Quy Nhơn, tỉnh Bình Định. Bốn người Trung Quốc cầm đầu đường dây bị phạt hành chính 95 triệu đồng, trục xuất về nước. Trước đó vài hôm, công an Việt Nam cũng bắt giữ tám người Trung Quốc sản xuất ma túy tại tỉnh Kontum trên cao nguyên, thu giữ hàng chục tấn hóa chất, tiền chất ma túy cùng nhiều máy móc thiết bị.
Những tên tội phạm Trung Quốc đều bị phạt rất nhẹ và được trả về nước theo hiệp định dẫn độ giữa hai chính phủ, gây phẫn nộ trong dư luận người Việt.
Về phiên tòa kết tội bốn công ty Trung Quốc ở New York, bà Lisa Monaco, thứ trưởng Bộ Tư Pháp, nói: “Bộ sẽ không ngừng việc điều tra và truy tố mọi liên kết trong chuỗi cung ứng fentanyl, kể cả các công ty Trung Quốc sản xuất và xuất cảng số lượng lớn tiền chất ma túy mà các băng đảng cần để gieo rắc cái chết khắp nơi.” Bà “cam kết sử dụng mọi công cụ của chính phủ, ở mọi góc của địa cầu, để bảo vệ các cộng đồng người Mỹ.”
Nhưng với cuộc đối đầu căng thẳng hiện nay và sách lược phá hoại của Trung Quốc, cam kết của Bộ Tư Pháp xem ra rất khó thực hiện và cuộc khủng hoảng fentanyl vẫn tiếp tục đè nặng nước Mỹ. [đ.d.]